Vaccins beschermen u tegen infectieziekten. Bacteriën en virussen zijn vaak de oorzaak van veel infectieziekten. Mensen kunnen ernstig ziek worden van deze infecties en kunnen zelfs overlijden aan de gevolgen van sommige infecties. Vaccins zorgen ervoor dat ons lichaam zich beter kan beschermen tegen een groot aantal infectieziekten. Zo wordt de kans op (ernstige) ziekte verkleind.
Welke vaccins zijn er?
Er zijn veel verschillende vaccins die bescherming bieden tegen infectieziekten. Veel van deze vaccins zijn opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma. Zo bestaan er vaccins tegen mazelen, bof, kinkhoest, polio, rodehond, baarmoederhalskanker, griep, rotavirusinfectie, corona-infectie, gordelroos en hersenvliesontsteking. Er bestaat ook een aantal combinatievaccins, zoals het DKTP-Hib-HepB-vaccin (difterie, kinkhoest, tetanus, polio, H. influenza type B en hepatitis B) en het BMR-vaccin (bof, mazelen en rodehond). Met deze combinatievaccins bent u met één prik beschermd tegen meerdere infectieziekten. Daarnaast zijn er vaccins om reizigers te beschermen tegen ziekten die veel voorkomen in andere landen, zoals hepatitis A, hepatitis B en gele koorts.
Hier vindt u een overzicht van de vaccins die in Nederland geregistreerd zijn, met een verwijzing naar de productinformatie.
Hoe werkt een vaccin?
Alle vaccins zorgen ervoor dat na toediening het afweersysteem wordt geactiveerd zodat uw lichaam antistoffen maakt tegen bepaalde ziekmakende virussen en bacteriën. Als u later echt in aanraking komt met een virus of bacterie waarvoor u bent gevaccineerd, bent u beschermd. Uw afweersysteem zal deze virus of bacterie opruimen. Hierdoor wordt u niet meer ziek of minder. Er zijn 4 soorten vaccins.
- Levend afgezwakte of volledig geïnactiveerde vaccins: Bij deze vaccins wordt het oorspronkelijke virus of bacterie gebruikt. Deze zijn zo bewerkt dat zij iemand niet meer ziek kunnen maken. Ze geven wel een brede afweerreactie tegen het virus of de bacterie.
- Eiwitvaccins: Bij deze vaccins wordt een stukje van het virus of de bacterie nagemaakt in het laboratorium. Dit nagemaakte eiwit geeft een afweerreactie waardoor het bescherming geef
- Vector vaccins: Bij deze vaccins wordt een bekend virus, bijvoorbeeld een verkoudheidsvirus, gebruikt dat geen ziekte bij de mens meer kan veroorzaken. In dit virus wordt een genetische code gebracht. Deze code is een recept om een eiwit aan te maken in het lichaam. De code zorgt ervoor dat na vaccinatie een stukje van het ziekmakende virus of bacterie wordt nagemaakt. Dit stukje eiwit veroorzaakt een afweerreactie dat bescherming geeft.
- RNA-vaccins: Bij deze vaccins wordt een vetbolletje gebruikt waarin een RNA-code wordt gebracht. Een RNA-code is eigenlijk een recept om een eiwit aan te maken in het lichaam. Na het prikken zorgt de code ervoor dat in het lichaam een stukje van het ziekmakende virus of bacterie wordt nagemaakt. Dit stukje eiwit veroorzaakt een afweerreactie dat bescherming geeft.
Welke stoffen zitten er in vaccins?
Elk vaccin bevat een actieve stof, dit is de stof die zorgt voor de afweerreactie. Daarnaast heeft een vaccin verschillende hulpstoffen en soms reststoffen van het productieproces. Verder zit in een vaccin vooral water. Een overzicht van alle stoffen in een vaccin vindt u in de bijsluiter.
Hulpstoffen
Hulpstoffen zorgen ervoor dat de kwaliteit van het vaccin goed blijft en dat het vaccin langer bewaard kan blijven. Ook kan het de toediening gemakkelijker maken en zorgt het ervoor dat het vaccin beter werkt. Soms zijn er hulpstoffen aan een vaccin toegevoegd omdat zonder deze stof het vaccin niet goed werkt. Dit is het geval bij eiwitvaccins. Er worden bijvoorbeeld aluminiumzouten toegevoegd. Deze stoffen zijn goed onderzocht en we gebruiken deze stoffen al veel jaren in vaccins. Bij griepvaccins worden hulpstoffen ook gebruikt om meer vaccins te kunnen maken. Zo zijn er meer mensen beschermd tegen de griep.
Reststoffen
Reststoffen zijn stoffen die tijdens het productieproces van het vaccin worden toegevoegd. Ze worden bij bepaalde vaccins gebruikt voor het kweken van de virussen en bacteriën en de bewerking voor gebruik in een vaccin. Deze reststoffen worden zo goed mogelijk verwijderd voordat het vaccin wordt verpakt en in de handel komt. Maar er kunnen zeer kleine hoeveelheden achterblijven. In deze kleine hoeveelheden kunnen de reststoffen geen gezondheidsschade veroorzaken.
Meer informatie over bestanddelen in vaccins kunt u vinden op de website van het Rijksvaccinatieprogramma.
Hoe ontstaat een bijwerking en hoelang duren die bijwerkingen?
Na een vaccinatie kunt u last krijgen van bijwerkingen. Bijwerkingen ontstaan meestal door een reactie van het lichaam op het vaccin. Op het moment dat de virus- en bacterie deeltjes uit het vaccin in het lichaam komen, komt uw afweersysteem in actie. Het lichaam bouwt afweercellen op tegen het virus of de bacterie. Door deze reactie van het lichaam kunnen er bijwerkingen ontstaan.
Bijwerkingen komen meestal kort na vaccinatie voor. In veel gevallen gaat het om bekende bijwerkingen, zoals lichte koorts, spierpijn of pijn op de prikplek. De bijwerkingen zijn niet ernstig en gaan vaak binnen een paar dagen vanzelf over. Als u zich zorgen maakt over een bijwerking, of de bijwerking houdt lang aan, neem contact op met uw arts.
Wat te doen bij een bijwerking?
Een vaccin is getest in klinische studies op duizenden proefpersonen. Hierdoor zijn de meest voorkomende bijwerkingen voor toelating op de markt al bekend. Als het vaccin op de markt is ontdekken we soms nieuwe bijwerkingen. Dit komt doordat het vaccin dan bij een grote groep mensen wordt gebruikt. Vaak gaat dit om zeer zeldzame bijwerkingen.
Als u last heeft van bekende bijwerkingen die horen bij een afweerreactie, kan paracetamol helpen om de klachten te verlichten. Dit zijn klachten zoals hoofdpijn, spierpijn of pijn op de plek van de prik. Let er wel op dat u dit volgens de richtlijnen van de bijsluiter doet. Als de klachten lang blijven of wanneer u zich zorgen maakt over de ernst van de bijwerking, neem contact op met uw arts. De arts kan u helpen met informatie en advies.
Als u last heeft van een vermoedelijke bijwerking, kunt u deze melden via www.mijnbijwerking.nl. Hier verzamelt, registreert en beoordeelt het Bijwerkingencentrum Lareb de mogelijke bijwerkingen in Nederland voor het CBG. Deze Nederlandse meldingen en andere meldingen uit Europa worden onderzocht waardoor we meer kennis over vaccins krijgen. Soms kan een melding zorgen voor een aanpassing van de bijsluiter en productinformatie van een vaccin.
Hoelang blijft een vaccin in het lichaam?
Het verschilt per vaccin hoelang deze precies in het lichaam blijft. In sommige gevallen gaat dit om dagen tot maximaal een paar weken. Nadat het lichaam antistoffen heeft aangemaakt zal het lichaam het vaccin afbreken. Ook na het afbreken van het vaccin in uw lichaam blijft u beschermd tegen de infectieziekte. Dit komt door de opgebouwde antistoffen tegen de bacterie of het virus die u ziek kunnen maken.
Hoelang geeft een vaccin bescherming?
Het verschilt per vaccin hoe lang u beschermd bent tegen de infectieziekten. Er zijn vaccinaties, zoals het poliovaccin, waarbij u een leven lang beschermd bent na één vaccinatie. Herhaling van vaccinatie is soms nodig om het aantal antistoffen op peil te houden. Dit is bijvoorbeeld het geval bij tetanus. Het kan ook zijn dat een virus regelmatig verandert, zoals bij het griepvirus. Door deze verandering wordt het vaccin elk jaar aangepast. De griepprik wordt daarom elk jaar herhaald. Er zijn ook vaccins waarbij we nog niet precies weten hoelang het vaccin beschermd. Dit is bijvoorbeeld het geval bij de coronavaccins. Om de beschermingsduur van deze vaccins te ontdekken wordt continuonderzoek gedaan. In deze onderzoeken wordt gekeken naar het aantal antistoffen in het lichaam van gevaccineerde personen. Ook wordt er gekeken of personen die gevaccineerd zijn toch later een corona-infectie krijgen.
Hoe veilig is een vaccin?
Alle vaccins die in Nederland op de markt zijn, zijn beoordeeld op kwaliteit, effectiviteit en veiligheid. Het CBG stelt hoge eisen aan de kwaliteit van vaccins. Studies brengen de veiligheid van vaccins goed in kaart. Het vooraf testen op grote groepen personen geeft de zekerheid dat de kans op ernstige bijwerkingen klein is. Het CBG beoordeelt zorgvuldig en kritisch alle onderzoeken met en over het vaccin. En adviseert samen met andere Europese landen of het vaccin op de markt mag komen.
Zie de vragen en antwoorden over de veiligheid van vaccins.
VOICE-OVER: Vaccins beschermen u of uw kind tegen infectieziektes, zoals mazelen.
Door vaccinaties verspreiden infectieziektes zich ook veel minder.
(Een animatie.)
Maar hoe wordt een vaccin eigenlijk gemaakt?
En hoe weten we dat het veilig is en werkt?
Deze video laat zien welke stappen er zijn voor een vaccin gebruikt mag worden.
Een vaccin wordt eerst in een laboratorium ontwikkeld en onderzocht.
Zijn de resultaten positief, dan wordt het vaccin getest op mensen.
Dit gebeurt in drie stappen.
Het vaccin wordt eerst getest op tientallen gezonde mensen.
De onderzoekers kijken hoe het lichaam reageert en of het vaccin een afweerreactie oproept.
Daarna testen onderzoekers het vaccin op honderden mensen.
Zo bepalen zij de dosis en hoe vaak iemand een prik nodig heeft.
De laatste test is op duizenden tot tienduizenden mensen.
Hierbij krijgt groep één wel het vaccin en groep twee een placebo of ander vaccin als controle.
Komt de infectieziekte minder vaak voor in groep één dan in de controlegroep dan werkt het.
Zijn alle onderzoeken gedaan, dan kan een fabrikant om een vergunning vragen.
Medicijnautoriteit CBG bekijkt samen met andere Europese autoriteiten zorgvuldig alle onderzoeken. We beoordelen de kwaliteit van het vaccin en de balans tussen de werking en veiligheid.
Hier gelden strenge eisen voor.
Weegt de werkzaamheid op tegen de risico's dan adviseren de Europese landen positief over het vaccin.
De Europese Commissie kan daarna de fabrikant een vergunning geven.
Ook als het vaccin gebruikt wordt, houden we de veiligheid goed in de gaten.
Ieder medicijn kent bijwerkingen, zo ook vaccins.
Meestal zijn deze tijdelijk en niet ernstig.
Het kan gebeuren dat er een onbekende bijwerking is we houden dat heel precies in de gaten.
En als het nodig is, grijpen we in.
Bijvoorbeeld door de informatie voor patiënten en zorgverleners aan te passen.
In het uiterste geval halen we het vaccin van de markt en mag het niet meer gebruikt worden.
Zo zorgen we ervoor dat alle vaccins in Nederland zo veilig mogelijk zijn.
(Het logo van het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen verschijnt. Beeldtekst: cbg-meb.nl/vaccins.)
RUSTIGE MUZIEK DIE WEGEBT
Rijksvaccinatieprogramma
In het Rijksvaccinatieprogramma (RVP) van de overheid voor kinderen is een aantal vaccins opgenomen. In Nederland worden via het RVP ongeveer 2,5 miljoen vaccins per jaar gegeven.
Specifieke vaccins
Lees meer over vaccins tegen:
