Interview Janneke Belo
Janneke Belo is praktijkhoudend huisarts in Valkenburg (ZH), en sinds 2019 lid van het College. In haar praktijk ziet ze de hele maatschappij voorbij komen: van baby tot oudere. Het onderwerp zelfzorgmedicijnen is een veelbesproken onderwerp in haar spreekkamer. Dit terwijl je deze medicijnen kan kopen zonder dat de arts erbij betrokken is. “Zelf thuisdokteren met zelfzorgmedicijnen is voor veel klachten geschikt, en gaat vaak goed. Maar bij aanhoudende klachten of twijfel is hulp van een arts nodig.” Janneke vertelt wat ze in haar praktijk tegenkomt.
Zelfzorgmedicijnen zijn er zodat je zélf aan de slag kan met je klacht of ziekte. Ze zijn op veel plekken te koop en dat zorgt ervoor dat mensen soms geen risico’s zien bij het gebruik van zelfzorgmedicijnen. “Een medicijn op recept krijg je bij de apotheek vaak overhandigd met de nodige waarschuwingen en adviezen. Dit maakt mensen alert. Zo hoef ik bijna niemand uit te leggen dat je bij een antibioticakuur geen alcohol mag drinken”, zegt Janneke. “Maar als het gaat om middelen die ‘gewoon’ bij de drogist te koop zijn, krijgt een medicijn al snel het label onschuldig.” En ja, zelfzorgmedicijnen zijn vrij verkrijgbaar omdat bij juist gebruik de kans op schadelijke effecten gering is. Maar dit betekent niet dat ze zonder risico zijn. Je moet altijd alert blijven en de adviezen in de bijsluiter volgen.
Als het gaat om middelen die ‘gewoon’ bij de drogist te koop zijn, krijgt een medicijn al snel het label onschuldig.
Dat de alertheid bij het gebruik van zelfzorgmedicijnen verdwijnt, ervaart Janneke op dagelijkse basis in haar praktijk. “Een voorbeeld is het verkeerd gebruik van xylometazoline neusspray. Ik zie regelmatig mensen die deze neusspray langer hebben gebruikt dan de maximale gebruiksduur van 7 dagen die in de bijsluiter staat. Met als mogelijk gevolg: beschadigd neusslijmvlies en verslaving”, vertelt Janneke. En hoewel een neussprayverslaving vervelend is en kan leiden tot gezondheidsrisico’s, is Janneke van mening dat een andere groep zelfzorgmedicijnen bij verkeerd gebruik veel meer kwaad kan: de pijnstillers. En dan vooral ibuprofen, naproxen en diclofenac. Ook wel bekend als NSAID’s.
NSAID’s zoals ibuprofen en naproxen zien er met die vrolijke kleuren vaak onschuldig uit. Het lijken net snoepjes.
“NSAID’s zoals ibuprofen en naproxen zien er met die vrolijke kleuren vaak onschuldig uit. Het lijken net snoepjes”, zegt Janneke. “Maar dat deze groep pijnstillers ook risico’s kent wanneer het niet op de juiste manier wordt gebruikt, dat weten veel mensen niet. “Wat ik hoor van patiënten is dat ze ibuprofen niet per sé als hetzelfde type medicijn als diclofenac en naproxen zien. Hierdoor worden ze gemakkelijk met elkaar gecombineerd. En dit kan zorgen voor bijwerkingen”, vervolgt Janneke.
Een verontrustende ontwikkeling rondom NSAID’s is volgens Janneke het stijgende gebruik van een ibuprofendrank bij kinderen. “Waar kinderen voorheen een zetpil of kauwtablet paracetamol kregen tegen hun klachten, wordt er steeds vaker gekozen voor dit ibuprofendrankje als eerste keus”, vertelt Janneke. Terwijl bekend is dat kinderen extra gevoelig zijn voor de ernstige bijwerkingen van deze pijnstiller. Denk aan maagklachten en nierfunctiestoornissen. “Bijwerkingen zoals deze wil je niet bij een ziek kind dat op dat moment waarschijnlijk al nauwelijks eet en drinkt”, vult Janneke aan. Speciaal bij kinderen is het dus belangrijk dat je bij aanhoudende klachten hulp zoekt bij een arts.
Waar kinderen voorheen een zetpil of kauwtablet paracetamol kregen tegen hun klachten, wordt er steeds vaker gekozen voor een ibuprofendrank als eerste keus.
Wat ze verder nog veel in haar praktijk tegenkomt? Mensen die onnodig lang doorlopen met een klacht. Vaak met de reden: geen tijd, klachten voelen niet ernstig genoeg of schaamte voor de klacht. “Ik had bijvoorbeeld een patiënt op spreekuur die al een jaar lang een anti-schimmelcrème smeerde op een plek op de huid. Uiteindelijk besloot hij tóch naar de huisarts te gaan en bleek het geen schimmel maar eczeem te zijn. Deze patiënt had dus een jaar lang een crème gesmeerd op een andere huidaandoening. Ik denk dan vaak: waarom ben je nou niet eerder gekomen?”, vertelt Janneke. “Bij deze patiënt was het lang doorlopen met de klacht gelukkig zonder vergaande gevolgen.”
Maar in sommige gevallen kan het te lang rondlopen met een klacht wél kwaad. “Zo had ik een patiënt met een blaasontsteking. Met de beste bedoelingen haalde ze zelf een kuurtje tegen de blaasontsteking bij de drogist”, vervolgt Janneke. “Dat dit een plantenkuur was in plaats van antibiotica, dat wist ze niet. Ze bleef te lang met de klachten rondlopen en kreeg vervolgens een nierbekkenontsteking. In dit specifieke geval bleek het te gaan om een kruidenmiddel dat niet onder geneesmiddelen valt. Deze middelen hebben niet altijd een bijsluiter waarin waarschuwingen of adviezen staan. Over dat je een arts moet raadplegen als de klacht aanhoudt, of dat je aan de bel moet trekken bij specifieke symptomen”, vult Janneke aan.
Janneke: “Wat ik patiënten mee wil geven is dat zelfzorgmedicijnen je in veel gevallen goed kunnen helpen om zélf iets te doen tegen je klacht. Maar ook dat het volgen van de adviezen in de bijsluiter heel belangrijk is. En twijfel je over een medicijn of houd je last van klachten? Vraag dan altijd een arts of apotheker om hulp.”
Twijfel je over een medicijn of houd je last van klachten? Vraag dan altijd een arts of apotheker om hulp.