Heb je wel of geen recept nodig voor een medicijn? Voor de meeste medicijnen heb je een recept van een arts nodig. Medicijnen zonder recept zijn te koop bij bijvoorbeeld een apotheek, drogist of supermarkt. Het CBG bepaalt of voor een medicijn een recept nodig is of niet.
Het CBG beslist ook waar medicijnen zonder recept verkocht mogen worden. Bijvoorbeeld: alleen bij de apotheek, alleen bij de apotheek en drogist of ook bij de supermarkt of een benzinestation.
Hoe wordt bepaald waar een medicijn verkrijgbaar is?
In Nederland zijn bijna 18.000 geregistreerde geneesmiddelen voor mensen beschikbaar. Het grootste gedeelte daarvan wordt voorgeschreven door een arts, specialist of verpleegkundig specialist. Hiervoor heb je een recept nodig. Receptplichtige medicijnen, noemen we ze daarom.
Verder zijn er zelfzorgmedicijnen. Die koop je zonder recept bij de apotheek, drogist óf supermarkt. Hiermee kan je zelfstandig met je ziekte, klachten of ongemak omgaan. Zelfzorgmedicijnen zijn een belangrijke aanvulling op de professionele zorg. Ze zijn bedoeld om korte tijd te gebruiken. Dat staat ook in de bijsluiter.
Op de afbeelding zijn verschillende medicijnen geïllustreerd met daarnaast cijfers van het aantal medicijnen dat op recept en zonder recept (zelfzorgmedicijnen) verkrijgbaar is in Nederland.
Goedgekeurde medicijnen voor mensen in Nederland: 17.800
Totaal: 17.800
Op recept: 75%
Zelfzorg: 25%
Bron: Geneesmiddeleninformatiebank oktober 2019
Het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) beoordeelt voor elk medicijn of een recept nodig is. Maar dat niet alleen. Ook beslist het CBG waar medicijnen zonder recept verkocht mogen worden. Soms alleen bij de apotheek, soms bij de apotheek en drogist en in andere gevallen ook in de supermarkt en bij een tankstation.
Het CBG bepaalt of je een medicijn alleen met een recept mag krijgen. Dat geldt bijvoorbeeld voor antidepressiva, bloeddrukverlagers of medicijnen tegen kanker. Jouw medicijn is op recept, omdat…
…je een klacht hebt waarvoor je door een arts of een andere zorgverlener gezien moet worden, zodat hij of zij het juiste medicijn bij de juiste diagnose kan voorschrijven.
…het belangrijk is dat een apotheker je medicijnlijst controleert. Hij of zij kan vragen of je allergieën hebt en kan zien welke medicijnen je nog meer gebruikt en of je ze wel samen kan gebruiken.
…medische begeleiding nodig is bij dit medicijn. Misschien is er kans op ernstige bijwerkingen, of moet de zorgverlener het effect of de hoeveelheid van het medicijn in je bloed controleren.
…het gaat om een medicijn dat vaak verkeerd wordt gebruikt, wat gevaarlijk kan zijn.
… jouw medicijn nieuw is. Dan wil het CBG nog meer weten over hoe het in de praktijk werkt. Heeft het medicijn ook echt het effect wat het onderzoek belooft? Ook willen we weten of er nieuwe bijwerkingen zijn of dat bekende bijwerkingen vaker voorkomen dan we tot nu toe weten.
…je medicijn ingespoten moet worden.
Wat staat er op de medicijndoos?
Op de medicijndoos staat belangrijke informatie. Hoe je het medicijn gebruikt, hoe je het moet bewaren, de hoeveelheid en hoe lang het houdbaar is. Verder heeft elk medicijn dat in Nederland verkrijgbaar is een eigen uniek nummer: het RVG-nummer. RVG staat voor Register Verpakte Geneesmiddelen. Onder dit nummer is het medicijn geregistreerd bij het CBG.
Ook staat er op het medicijn waar het verkrijgbaar is. Ook dit zijn codes. UA (‘Uitsluitend Apotheek’) betekent bijvoorbeeld dat het medicijn alleen bij de apotheek verkrijgbaar is. UAD staat voor ‘Uitsluitend Apotheek en Drogist’.
Op de verpakking staat: UR
Dat betekent: Uitsluitend op Recept
Sommige zelfzorgmedicijnen kan je alleen bij de apotheek kopen. Bijvoorbeeld paracetamol in een hoge sterkte (1000 miligram). Het gaat dan bijvoorbeeld om…
een medicijn waarbij je niet eerst een arts hoeft te bezoeken om een diagnose vast stellen. Dit kan je zelf doen aan de hand van jouw klachten en welk medicijn je daarvoor nodig hebt.
… een medicijn waarbij het belangrijk is dat de apotheker (of apothekersassistent) je uitlegt hoe je het medicijn moet gebruiken, naast de informatie in de bijsluiter. Dit vanwege de risico’s die er zijn.
…medicijnen die bijwerkingen geven of een wisselwerking hebben met andere medicijnen. De apotheker kan dan aan medicatiebewaking doen.
…medicijnen waarbij het belangrijk is dat de apotheker in de gaten houdt of het medicijn verkeerd gebruikt wordt.
De apotheker of de apothekersassistent kan zien welke andere medicijnen je gebruikt. Hij of zij kan in jouw medicatieoverzicht kijken. Daarin staat welke medicijnen je gebruikt. Zo kan de apotheker controleren of je het medicijn dat je wil kopen zonder problemen kunt gebruiken, samen met jouw andere geneesmiddelen.
Op de verpakking staat: UA
Dat betekent: Uitsluitend Apotheek
Bepaalde zelfzorgmedicijnen kan je kopen bij de apotheek of bij de drogist. Bijvoorbeeld bepaalde maagzuurremmers en neussprays. Bij deze medicijnen...
… hoef je niet eerst een arts te bezoeken om een diagnose vast stellen. Dit kan je zelf doen aan de hand van jouw klachten en welk medicijn je daarvoor nodig hebt.
… is de bijsluiter duidelijk genoeg om het medicijn goed te gebruiken. Het is niet nodig om eerst uitleg te krijgen van een arts of apotheker.
….is een apotheker of drogist (of een assistent) beschikbaar voor extra uitleg over het gebruik van een medicijn. Hij of zij kan je advies geven over hoe je het medicijn goed gebruikt en welke risico’s er zijn.
In het doosje van jouw medicijn zit altijd een bijsluiter. Dat geldt ook voor zelfzorgmedicijnen. Lees de bijsluiter altijd goed, want er staan belangrijke dingen in, zoals
waarvoor het medicijn is bedoeld
hoe je het medicijn moet gebruiken
wanneer je het medicijn niet mag gebruiken
wanneer je voorzichtig moet zijn
welke bijwerkingen er mogelijk zijn
of het medicijn wisselwerkingen heeft met andere medicijnen of kruidenproducten.
Op de verpakking staat: UAD
Dat betekent: Uitsluitend Apotheek en Drogist
Zelfzorgmedicijnen koop je bij een apotheek of drogist, maar sommige middelen óók in de supermarkt of bij een benzinestation. Bijvoorbeeld paracetamol of hoestdrank. Dit zijn medicijnen…
waarbij je niet eerst een arts hoeft te bezoeken om een diagnose vast stellen. Dit kan je zelf doen aan de hand van jouw klachten en welk medicijn je daarvoor nodig hebt.
… waarbij geen mondelinge uitleg of begeleiding nodig is van een apotheker of drogist. Bij kortdurend en juist gebruik van het medicijn, volgens verpakking en bijsluiter, is het risico op gezondheidsschade klein.
… die al vijf jaar (in Europa of de Verenigde Staten) op de markt zijn als zelfzorgmedicijn.
… waarbij er geen aanwijzingen zijn dat het voor andere doeleinden of op de verkeerde manier wordt gebruikt.
Soms bepaalt ook de hoeveelheid tabletten of capsules in één doosje waar een zelfzorgmedicijn verkocht mag worden. Zo zijn sommige pijnstillers zoals paracetamol in kleinere verpakkingen overal verkrijgbaar en zijn grotere verpakkingen alleen bij de drogist of apotheek te koop.
Gebruik medicijnen altijd op de juiste manier
Geen enkel medicijn is zonder risico’s. Ook niet als het gaat om zelfzorgmedicijnen. Het blijven wel medicijnen. Gebruik ze daarom kort én op de juiste manier, volgens de bijsluiter. Check of jouw medicijnen ook geen wisselwerking hebben met jouw andere medicijnen of een kruidenproduct en neem bij aanhoudende klachten contact op met je arts of apotheker.
Op de verpakking staat: AV
Dat betekent: Algemene Verkoop
Of je wel of geen recept nodig hebt voor een medicijn, dat kan soms veranderen. Hetzelfde geldt voor de plek waar het te koop is. Worden er bijvoorbeeld belangrijke nieuwe bijwerkingen bekend? Is het aantal bekende bijwerkingen hoger dan eerder? Op basis van wetenschappelijke informatie neemt het CBG dan een besluit. Een medicijn mag bijvoorbeeld alleen nog op recept verkrijgbaar zijn, of alleen in de apotheek. Dat gebeurt soms als de stoffen in het medicijn veranderen. Of als er aanwijzingen zijn dat een medicijn verkeerd wordt gebruikt.
Omgekeerd komt het ook voor dat een medicijn bij de drogist voortaan overal verkocht mag worden, omdat is aangetoond dat het veilig kan. Het CBG beoordeelt of een medicijn hiervoor in aanmerking komt als de fabrikant dit vraagt.
Waarom is een medicijn wél zonder recept in het buitenland te koop?
In sommige Europese landen kun je medicijnen kopen waar je in Nederland een recept voor nodig hebt - of andersom. Dat komt omdat elk land zijn eigen regels heeft. Alle Europese landen bepalen zelf wanneer ze voorschrijven op recept nodig vinden. En bij medicijnen zonder recept ook waar deze verkocht mogen worden.
Je hebt een klacht waarvoor je naar een arts of andere zorgverlener moet. Zij bepalen welk medicijn je het beste kan gebruiken. Het is belangrijk dat je het medicijn van de apotheker krijgt. De apotheker bekijkt welke medicijnen je nog meer gebruikt en of je deze samen mag gebruiken.
Er zitten risico’s aan het gebruiken van het medicijn zonder begeleiding van een zorgverlener. Bijvoorbeeld, omdat een medicijn erge bijwerkingen kan geven. Of omdat het nodig is om de hoeveelheid van het medicijn in het bloed of de effecten van het medicijn te controleren.
Het gaat om een medicijn wat vaak verkeerd gebruikt wordt. Verkeerd gebruik van medicijnen kan gevaarlijk zijn.
Het gaat om een nieuw medicijn. Het CBG wil dan meer weten over het gebruik van het medicijn in de praktijk. Waarvoor wordt het gebruikt? Heeft het medicijn het gewenste effect? En zijn er misschien nog nieuwe bijwerkingen of komen bekende bijwerkingen vaker voor dan gedacht?
Je krijgt een medicijn via een injectie.
Wanneer heb je geen recept nodig?
Je hebt geen recept nodig, als het CBG heeft bepaald dat een arts het medicijn niet hoeft voor te schrijven. We noemen dit zelfzorgmedicijnen. Je kan met deze medicijnen zelf met je ziekte, klachten of ongemakken omgaan. Zelfzorgmedicijnen zijn een belangrijke aanvulling op de professionele zorg.
Medicijnen zonder recept zijn bedoeld om een korte tijd te gebruiken. Dat staat ook in de bijsluiter. Het CBG deelt zelfzorgmedicijnen in in de categorieën: UA, UAD en AV. Deze drie criteria bepalen waar je het medicijn kan kopen.
Gebruik medicijnen op de juiste manier
Geen enkel medicijn is zonder risico's. Ook de medicijnen die onder Algemene Verkoop (AV) vallen. Gebruik ze daarom een korte tijd en op de juiste manier. Dit staat in de bijsluiter. Gaan jouw klachten niet over? Neem contact op met je arts. Je bent ten slotte zelf verantwoordelijk voor het goed gebruiken van je medicijnen.
Medicijnen in het buitenland
In sommige (Europese) landen kan je medicijnen kopen waar in Nederland een recept voor nodig is. En andersom. Elk land heeft daarover zijn eigen regels: of voor een medicijn wel of geen recept nodig is en waar het verkocht mag worden.
Veilig gebruik van medicijnen zonder recept
Iedereen gebruikt weleens medicijnen waarvoor geen recept nodig is. Bijvoorbeeld paracetamol, hooikoortsmedicijnen of neusspray. Ook zonder recept is het belangrijk dat je medicijnen veilig gebruikt. Lees meer over Veilig gebruik van medicijnen zonder recept.
Krijg je medicijnen met een recept bij de apotheek? En gebruik je tegelijkertijd ook middelen zonder recept? Bijvoorbeeld paracetamol, kruidengeneesmiddelen of voedingssupplementen? Vertel dit aan de apotheker. Bij de apotheek weten ze welke medicijnen met elkaar samengaan.
