Veelgestelde vragen over het blauwtongvaccin

Blauwtong is een ziekte die voorkomt bij herkauwers, zoals runderen, schapen, geiten en alpaca's. Deze ziekte kwam jarenlang niet voor in Nederland, maar in het najaar van 2023 was er een uitbraak in Nederland en er waren enkele gevallen in omringende landen. De ziekte wordt veroorzaakt door het blauwtongvirus dat overgebracht wordt via knutten. Dit zijn een soort kleine muggen. Er zijn verschillende varianten, ook wel: serotypen, van het blauwtongvirus. Het serotype 3 (BTV-3), dat deze uitbraak veroorzaakt zagen we nog niet eerder in Nederland.  Tegen dit serotype is er ook nog geen vaccin in Europa. 

De ziekte kan acuut, chronisch of subklinisch verlopen. Als een dier besmet raakt met het blauwtongvirus duurt het vaak 4-8 dagen voordat de eerste ziekteverschijnselen beginnen.  Het dier krijgt dan koorts, wordt apathisch (lusteloos) en gaat sneller ademen. Ook kan het dikke lippen, een dikke neus, overmatig speeksel en neusuitvloeiing krijgen. Er kunnen dan ingedroogde korsten in en rond de neusgaten ontstaan. Een blauwe tong door zwelling en zuurstoftekort komt in zeldzame gevallen voor. Na de koortsperiode kunnen de schapen last krijgen van de poten en hoeven. Ze staan met een gebogen rug en willen niet bewegen. Meer dan 5% van de schapen gaat dood aan blauwtongvirus serotype 3. Bij drachtige ooien kan abortus optreden of er worden lammetjes geboren met afwijkingen. Chronisch geïnfecteerde schapen kunnen overlijden aan andere ziektes zoals een bacteriële longontsteking.  

Bij runderen verloopt de ziekte vaak milder. Zij spelen wel een belangrijke rol in de verspreiding van de ziekte. Ze houden namelijk langdurig veel virus in hun bloed en kunnen daarmee knutten besmetten. De knutten kunnen de ziekte weer op andere dieren overbrengen. Maar ook runderen kunnen dezelfde ziekteverschijnselen hebben en doodgaan aan blauwtong. Bovendien geven koeien die blauwtong (serotype 3) hebben vaak een langdurige periode aanzienlijk minder melk.  

Het blauwtongvaccin Syvazul BTV 3 is een geïnactiveerd virusvaccin. In dit vaccin wordt het serotype 3 (BTV-3) virus gebruikt. Het virus wordt zo aangepast dat een dier er niet meer ziek van kan worden. Door het vaccin zal het lichaam een afweerreactie geven tegen het virus. Het vaccin biedt na vier weken bescherming. 

Er is een laboratoriumonderzoek gedaan in schapen waarbij specifiek is gekeken naar het blauwtongvirus serotype 3. Het virus dat in Nederland de problemen veroorzaakt. De fabrikant heeft de werkzaamheid van het serotype 3 vaccin nog niet getest in runderen. Daarom is gekeken naar studies die zijn gedaan voor Syvazul BTV. Een vergelijkbaar blauwtongvaccin van dezelfde fabrikant, die al is goedgekeurd.  Dit vaccin richt zich op een ander serotype, maar wordt op dezelfde manier en met dezelfde ingrediënten gemaakt. De verwachting is daarom dat het nieuwe vaccin ook bij runderen werkt. 

In de werkzaamheidsstudie met Syvazul BTV 3 in schapen is ook gekeken naar de veiligheid voor de dieren, namelijk eventuele bijwerkingen. Daarnaast is gekeken naar de veiligheidsstudies van het vergelijkbare blauwtongvaccin Syvazul BTV. Dit vaccin richt zich op een ander serotype maar verder zijn de ingrediënten en het productieproces hetzelfde. 

Ook is er voor Syvazul BTV 3 een gebruikersveiligheidsbeoordeling gepresenteerd in overeenstemming met de relevante richtlijnen. Op basis van die beoordeling vormt het product geen onaanvaardbaar risico voor de gebruiker bij gebruik in overeenstemming met de bijsluiter. 

Het is nog niet exact bekend hoelang het vaccin bescherming biedt. Op basis van de kennis die we hebben over het andere blauwtongvaccin van deze fabrikant, wordt verwacht dat het voor (tenminste) een jaar bescherming biedt. Het advies is daarom om jaarlijks te vaccineren, voorafgaand aan de warme maanden waarin de knutten actief zijn. Het duurt vier weken voordat de dieren beschermd zijn. 

Het vaccin is bedoeld voor schapen en runderen. Een schaap heeft één prik met het vaccin nodig, een rund twee. Schapen kunnen gevaccineerd worden vanaf 3 maanden oud, runderen vanaf 2 maanden oud. Bij kalveren van gevaccineerde koeien wordt geadviseerd pas met 3 maanden te vaccineren.

Het gebruik bij andere herkauwers, zoals geiten en alpaca's, is niet onderzocht. 

Bijwerkingen van het vaccin zijn een tijdelijk verhoogde lichaamstemperatuur en mogelijk een zwelling op de prikplek. 

Door de recente blauwtong-uitbraak in Nederland, veroorzaakt door blauwtongvirus serotype 3 is er een grote behoefte aan een effectief blauwtongvaccin. De al geregistreerde blauwtongvaccins zijn gemaakt op basis van andere serotypen, en beschermen onvoldoende tegen het nu heersende serotype 3-virus. Snelle vaccinatie, voordat het knuttenseizoen weer begint, is cruciaal om schapen en runderen te beschermen tegen ziekte en sterfte door het virus.   

Bij noodsituaties zoals deze kan de nationale overheid, in dit geval: het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV), een besluit nemen tot toestemming voor gebruik van een niet toegelaten diergeneesmiddel. Dit staat vermeld in artikel 110, lid 2, van Verordening (EU) 2019/6.    

Bij een toestemming voor gebruik wordt de data beoordeeld op de meeste kritische punten van kwaliteit, veiligheid en werkzaamheid. Op deze manier kan het vaccin zo snel mogelijk beschikbaar komen.  

Er zijn op het moment meerdere vaccinfabrikanten bezig met de ontwikkeling en productie van een blauwtongvaccin. Als deze fabrikanten van plan zijn om het vaccin te laten registreren via het Europees Medicijnagentschap (EMA), kunnen ze in Nederland ook in aanmerking komen voor een ‘besluit tot toestemming voor gebruik’ (art. 110). Het Bureau Diergeneesmiddelen van het aCBG zal deze dan ook op dezelfde manier beoordelen.