Vragen over vaccins en medicijnen tegen mpox (apenpokken)
Mpox, ook wel apenpokken of apenpokkenvirus genoemd, is sinds het voorjaar van 2022 in Europa aanwezig. Tegen de zeldzame ziekte, die door het virus wordt veroorzaakt, bestaan medicijnen. Ook is er een vaccin. Een medicijn tegen mpox is Tecovirimat. Als vaccin hebben we in Nederland Imvanex. Omdat de ziekte ook in Nederland opdook, kun je vragen hebben. Bijvoorbeeld wat de bijwerkingen zijn van de medicijnen. En of het vaccin goed werkt tegen deze ziekte. We beantwoorden hier drie veel gestelde vragen.
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft de uitbraak van Mpox in juli 2022 uitgeroepen tot een internationale gezondheidscrisis. In mei 2023 werd die situatie weer ten einde verklaard.
Is er een medicijn tegen mpox?
Ja, er is een medicijn tegen mpox. Het is een antiviraal middel genaamd Tecovirimat. Dit goedgekeurde medicijn helpt mpox en koepokken te behandelen. Tecovirimat is goedgekeurd door het Europees medicijnagentschap EMA in januari 2022.
Tecovirimat moet zo snel mogelijk na de diagnose van mpox worden gegeven. Het medicijn wordt gegeven in de vorm van een pil. Afhankelijk van je gewicht krijg je 1-3 pillen per keer, die je om de 12 uur moet slikken, 14 dagen lang. De pillen neem je binnen 30 minuten na een maaltijd.
De werkzaamheid van Tecovirimat is aangetoond met behulp van dierstudies. Apen werden geïnfecteerd met mpox en konijnen met een konijnenpokkenvariant. De dieren die een placebo (nepmedicijn) kregen gingen dood aan de infectie. Van de dieren die met Tecovirimat werden behandeld, overleefden er veel meer dan bij onbehandelde dieren. Bij (onbesmette) mensen die Tecovirimat vrijwillig kregen, werden geen ernstige bijwerkingen gezien. De meest voorkomende bijwerkingen van Tecovirimat zijn hoofdpijn (in meer dan 1 van de 10 personen) en misselijkheid (in minder dan 1 van de 10 personen).
Uit de onderzoeken met dit medicijn blijkt dat de balans tussen de effectiviteit (de werkzaamheid) en de veiligheid van het medicijn positief is. Dat betekent dat de voordelen van het medicijn, namelijk dat het werkt tegen mpox, opwegen tegen de bijwerkingen van het middel.
Het medicijn is goedgekeurd op basis van ‘exceptionele omstandigheden’. Dit is omdat het lange tijd een erg zeldzame ziekte was, waarbij het niet mogelijk was de werkzaamheid aan te tonen in mensen besmet met mpox. Bij deze vorm van goedkeuring hoort de voorwaarde dat alle nieuwe informatie over de werking van het vaccin elk jaar weer wordt beoordeeld door het EMA.
Is er een vaccin tegen mpox?
In Europa is sinds 2013 het vaccin Imvanex goedgekeurd voor gebruik tegen de klassieke pokken, die uitgeroeid zijn verklaard sinds 1980. Mpox is verwant aan het klassieke pokkenvirus: beide virussen zijn zogenoemde vaccinia virussen. Het vaccin is sinds juli 2022 goedgekeurd voor gebruik tegen mpox op basis van ‘exceptionele omstandigheden’.
Er zijn geen gegevens over de werkzaamheid van het vaccin tegen mpox in mensen. In apenstudies werden apen gevaccineerd met Imvanex en vervolgens besmet met mpox. Deze apen bleken goed beschermd te zijn tegen de ziekte.
In mensen is gekeken of het vaccin een afweerreactie kon opwekken. Er zijn vijf klinische onderzoeken uitgevoerd bij meer dan 2000 volwassenen, inclusief patiënten met HIV en constitutioneel eczeem (een chronische ontstekingsziekte van de huid) en mensen die al een keer een pokkenprik hebben gehad. De meest voorkomende bijwerkingen waren hoofdpijn, misselijkheid, spierpijn, moeheid en reacties op de plek van de prik (bijvoorbeeld pijn, roodheid). Deze bijwerkingen duurden meestal maximaal 2 tot 3 dagen.
Uit deze studies bleek verder dat het vaccin inderdaad een afweerreactie opwekt. Samen met de informatie uit de dierstudies is dit voldoende om te concluderen dat het vaccin werkzaam is tegen mpox. Hoe goed het precies werkt kunnen we op dit moment nog niet vaststellen, daar wordt nog verder onderzoek naar gedaan. In de Verenigde Staten is het vaccin Jynneos goedgekeurd tegen mpox. Dit is hetzelfde vaccin, onder een andere merknaam. Blijkt de Imvanex-voorraad in Europa te klein? Dan kan dit vaccin uit Amerika gehaald worden. Dat adviseert het Europees medicijnagentschap EMA.
Hoe werkt het vaccin?
Imvanex bevat een verzwakte vorm van het vaccinia virus. Dit betekent dat het virus in het vaccin zich niet kan vermenigvuldigen in het lichaam.
Imvanex wordt onder de huid (subcutaan) toegediend. Als een persoon gevaccineerd wordt, zal het lichaam het virus herkennen als ‘indringer’. Het lichaam maakt dan antistoffen aan die specifiek op pokkenvirussen kunnen reageren. Als dezelfde persoon later wordt geïnfecteerd met mpox, zullen deze antistoffen, samen met andere onderdelen van de afweer mpox onschadelijk maken.
Het is nog niet duidelijk hoe goed en hoe lang je beschermd blijft na vaccinatie. Ook nadat medicijnen en vaccins op de markt zijn gebracht, houden de medicijnautoriteiten, waaronder het CBG, de vaccins en medicijnen nauwlettend in de gaten.