Een zin die ook jij misschien wel eens hebt gehoord bij de balie van de apotheek. Voor iemand die af en toe medicijnen gebruikt is er niet direct reden tot paniek. Want: er is dan toch wel iets anders beschikbaar? Maar voor sommige medicijngebruikers kan een medicijntekort zorgen voor onzekerheid, stress en zelfs gezondheidsrisico’s. Hoe lang moet ik zonder mijn medicijn? Is er een alternatief? En wat zijn de gevolgen voor mijn dagelijks leven? Een medicijntekort roept veel vragen op.  

Hanneke Mulder (Expert Geneesmiddeltekorten, CBG)

Het begint allemaal bij een melding over een dreigend tekort, die een fabrikant doet bij het Meldpunt geneesmiddelentekorten en -defecten. Een meldpunt gecoördineerd door het CBG en de IGJ. “Elke melding wordt allereerst door het CBG bekeken om de impact in te schatten. We kijken hoelang de onderbreking duurt, om wat voor medicijn het gaat en of er alternatieven in Nederland zijn. Denk aan een medicijn met dezelfde werkzame stof van een andere fabrikant, in een andere vorm of met een andere sterkte”, vertelt Hanneke. “Zijn die alternatieven er niet, dan kijken we naar beschikbaarheid buiten de landsgrenzen”, vult Lucy aan. “Zo kan CBG goedkeuren dat hetzelfde medicijn met een buitenlandse verpakking verstrekt wordt, en kan IGJ een vrijstelling geven voor de import van een vergelijkbaar medicijn uit het buitenland.

Deze oplossingen zijn altijd tijdelijk. Hanneke: “Het liefst komt er natuurlijk een structurele oplossing voor de beschikbaarheid van medicijnen. Maar dit is niet gemakkelijk. De oorzaken van tekorten die wij zien, zijn meestal tijdelijke onderbrekingen in de productieketen.”  
 

"'Om medicijntekorten op te lossen, óf nog beter: medicijntekorten vóór te zijn, is goede samenwerking belangrijk.'"

Complexe productieketen

De productieketen van een medicijn is erg complex. Zo kan bedrijf A de grondstof voor de werkzame stof produceren, bedrijf B deze grondstof verwerken tot een werkzame stof, en maakt bedrijf C het uiteindelijke medicijn, en ga zo maar door. Hanneke: “Als bedrijf A geen grondstof kan leveren, kan bedrijf B ook niet verder met de productie van de werkzame stof. Of als de productie wordt stilgelegd in bedrijf C door een negatieve inspectiebeoordeling of technische storing, dan rolt er ook geen medicijn van de band bij bedrijf C.” 

“Productieonderbrekingen kunnen uiteindelijk zorgen voor medicijntekorten”, vervolgt Lucy. “Om medicijntekorten op te lossen, óf nog beter: medicijntekorten vóór te zijn, is goede samenwerking belangrijk. Want elke partij is verantwoordelijk voor een klein stukje van de medicijnketen.” 

En die samenwerking? Die is de afgelopen jaren al flink verstevigd. Het CBG en de IGJ werken op nationaal niveau samen in de keten: met medicijnfabrikanten, maar bijvoorbeeld ook met de koepels van groothandelaren, apothekersorganisaties en artsen. 
 

Lucy Crane-van Opstal (Teammanager Beschikbaarheid, IGJ)

Nationale en internationale samenwerking

Niet alleen op nationaal niveau, maar ook internationaal wordt er nauw samengewerkt. “Door nauwere samenwerking tussen landen, komt er binnen Europa meer inzicht in de voorraden per land. Zo kan het ene Europese land het andere helpen bij een tekort. Op deze manier kunnen medicijntekorten soms worden opgelost”, vertelt Hanneke. 

Hanneke kan zich hiervan een voorbeeld goed voor de geest halen: “Vorige zomer was er een tekort aan het kankermedicijn etoposide, dat onder andere voor de behandeling van lymfeklierkanker bij kinderen wordt ingezet. Er was een importtoestemming via de IGJ, maar dat had in eerste instantie te weinig effect, omdat andere landen in Europa ook te kampen hadden met tekorten. Met hulp van het Europees Medicijnagentschap EMA en het Europese netwerk van landen waarin het CBG actief deelneemt, is er uiteindelijk toch een voorraad onze kant op gekomen. Een enorme opluchting, want zo konden deze ernstig zieke kinderen toch de best mogelijke behandeling krijgen.”

Tegelijkertijd beperken medicijntekorten zich niet tot de landsgrenzen. Vaak speelt het tekort in heel Europa of zelfs wereldwijd. “In dat geval moet er vaak gekeken worden naar een aanpassing in de behandeling”, zegt Lucy. Ze noemt het tekort van oogmedicijn Visudyne. “Door productieproblemen bij de fabrikant ontstond er een wereldwijd tekort aan dit medicijn. Omdat de voorraad zo beperkt was, moesten oogartsen een prioriteringsschema maken. Vreselijk natuurlijk, dat er moest worden afgewogen welke aandoening erger was dan de ander.” 

Geen pasklare oplossing

Helaas is er geen pasklare oplossing om medicijntekorten voor alle patiënten op te lossen.  Patiënten kunnen de boodschap blijven krijgen dat hun vertrouwde medicijn niet beschikbaar is. “En dat is enorm vervelend. Als je medicijnen nodig hebt, is elk tekort er een te veel,” zegt Lucy. “Ook als er een goed alternatief beschikbaar is voor de patiëntengroep, kan het voor jou als individu niet werken.” 

“Wij kunnen inderdaad niet beoordelen op individueel niveau of een medicijn een goed alternatief is, maar dit kan jouw apotheker of arts wel", vult Hanneke aan. “Apothekers en artsen hebben dagelijks veel werk aan medicijntekorten. We doen allemaal ons best om gevolgen voor medicijngebruikers zo klein mogelijk te houden. Door betere samenwerking komen we hopelijk tot een wereld met minder tekorten én minder negatieve effecten.”